A bit - 1759 definition etc

Salve,
have posted anything about the horses lately, then it is time to change this pattern - :) , so from the XVIII century horse literature classic comes this definition of a bit:
The title -  'The Farriers's and Horseman's Complete Dictionary: Containing the Art of Farriery in All Its Branches; with Whatever Relates to the Manage, and to the Knowledge, Breeding, Feeding, and Dieting of Horse' by  James Williams et al ,  1759.

*''BIT, or Bitt, or Horse-bitt, in general, signifies the whole machine of all the iron appurtenances of a bridle, as the bit-mouth, the branches, the curb, the sevil-holes, the tranchefil, and the cross chains: but oftentimes it signifies only the bitmouth in particular.

The bit-mouth is then a piece of iron forged several ways, in order to be put into a horse's mouth, to keep it in subjection.

Of these bit-mouths, some are single cannon mouths, some are cannon mouths with an upset or mounting liberty, some scatch mouths, some mouths after the form of a barge. Some with two long turning olives, and several other sorts, all with different liberties for the tongue, or without liberty. But all bit-mouths ought still to be proportioned to the mouth of the horse, according as it is more or less cloven or wide; or more or less sensible and tender, according as the tongue and the lips are higher or flatter, and as the palate is more or lest fleshy ; observing withal, that if the horse be old, the palate will always have but little flesh upon it. Guillet.

It is the opinion of the Duke of Newcastle, that as little iron as possible should be put into the horse's mouth; and we seldom use any other than snaffles, cannon mouths jointed in the middle, cannon with a fast-mouth, and cannon with a port mouth, either round or jointed.''

"As for the bits now in use, besides the snaffle or watering bit, there is the cannon mouth jointed in the middle, which M. Solleysell affirms to be the very best of all, because it always preserves a horse's mouth whole and sound; and though the tongue sustains the whole effort of it, yet it is not so sensible as the bars, which are so delicate that they feel its pressure through the tongue, and thereby obey the least motion of the rider's hand. The longer it is towards the ends fixed to the branches the gentler it will be. We should make use of this mouth to a horse so long as we can; that is, if with a simple cannon mouth we can draw from a horse all the obedience he is capable of giving, it will be in vain to give him another; this being the very best of all.''

The cannon with a fast mouth is all of one piece, and only kneed in the middle to form a liberty for the tongue. This bit is proper to secure those mouths that chack or beat upon the hand ; it will fix their mouths because it rests always in one place, so that deadening the same in a manner, thereby, the horse loses his apprehensions, and will soon relish his bit-mouth better than the last, which being jointed in the middle, rests unequally upon the bars. This however because not jointed in the middle is more rude. The middle of this bit should be a little more forward to give the more play to the horse's tongue, and the bit should rather rest upon the gums or outside of the bars than upon their very ridges.

The fourth sort is called the cannon-mouth with the liberty after the form of a pigeon's neck. When a horse's month is too large, so that the thickness thereof supports the mouth of the bit, this it cannot work its usual effects upon the bars; this liberty will a little disengage it, and suffer the mouth of the bit to come at and rest upon his gums, which will make him so much the lighter upon the hand.

The port-mouth is a cannon with an upset or mounting liberty proper for a horse with a good mouth, but a large tongue; having its effects upon the lips and gums; and because the tongue is disengaged, it will subject the horse that hath high bars, and in some degree sensible.

The scatch mouth with an upset or mounting liberty is ruder than a cannon mouth, because not fully so round, but more edged and preferable to them in one respect, which is that those parts of a cannon mouth to which the branches are fastened, if not well riveted, are subject to slip: but the ends of a scatch mouth can never fail, because of their being over lapped, and therefore much more secure for vicious and ill natured horses.

Some are of opinion, that the best  way to sit a horse exactly with a bit, is to have a great many bits by them, and change till they hit upon the right: but at first, be sure to let him have a gentle one, rightly lodged in his mouth, so as not to frumple bis lips; or to rest upon his tushes. Then  let him be mounted, and pulled two or three steps back, whereby you will know if his head be firm, if he performs frankly, or only obeys with reluctancy, that so you may give him another bit, which may gain his consent. If he inclines to carry low, you are not to give him a liberty for the tongue, which will rise too high ; for that by tickling his palate, would bring his head between his legs.'' Sportsman's Dicit. in voc.

enjoy
ps
* oroginal spelling

Mohacs AD 1526 anniversary and some books from Hungary

Salve,
I decided to do a separate entry on this subejct, as I did one entyr already earlier today.

Namely, on this summer day of August 29, but in AD 1526, the most dangerously  outnumbered army of the Jagiellon Kingdom of Hungary and Bohemia under the young king Lajos II , Pal Tomori and George Zápolya, who was a Piast after his mother,  resolutely and bravely faced the invading, huge and highly spirited, army of the Ottoman Turks under the famous emperor Suleyman. I am not going to give you a link to the Wikipedia page of this engagement, as it is not adequate and full of .. well, anyway.
It started well for the defenders, progressed quite adequately and had to end badly when the Hungarian final charge failed to rout  Suleyman's personal guard - in order to kill him or cause the emperor to flee the battle- and  eventually the Ottoman numerical superiority simply overwhelmed the tired defenders.
So it ended in one massive tragedy with their young king and commanding generals killed, and it was the beginning of calamities that befell the Hungarian realm, and the proud and long existing state soon was to be partitioned and pillaged for more than a century to come.
The victorious Ottmans rejoyced - it was their day of glory -
Audaces Fortuna iuvat.

There is a monument to this battle in Hungary - I hope to visit it next year.

Hungarian military history researcher János B. Szabó has provided us with access to some of his articles on the battle and the Hungarian army of the era, including one on the early hussars.
There is a completely free book available on line - by a historian Geza Perjes - titled  ''The Fall of The Medieval Kingdom of Hungary: Mohacs 1526 - Buda 1541,'' that brings the story of this epic struggle to us in quite exhaustive detail.

The American Plains Indians had this saying - Today is a good day to day - and for all these heroes of the battle that 29th of August 1526 was such a day - so Pacem Aeternam, warriors!

In conjunction with this anniversary I would like to show off a little - I finally received three books on the Hungarian military by Győző Somogyi, artist and historian.
These books are 30cm/15 inches tall by 21cm/8inczes wide soft cover publications, more albums of reconstructed figures of leaders, warriors, soldiers, equipment and even fortresses of the Kingdom of Hungary during the period of 1458 through 1690s.
I strongly encourage all of you who  are interested and enjoy our East-Central European history to get these  albums, preferably from Hungary as the price is right :)  - my thanks Krisztina for bringing them to me.
I photographed the front and back cover, along with one of the maps. The translations are adequate, in most part, while the images are just simply a feast to one's eyes. 

enjoy

3 Budrysy

Salve, a little poetry today, but first about some unpleasant things  i.e., politics. I am very sceptical (or even hostile) about  the present day politics of Lithuania towards my Polish brethren in that country. I appears  this is not only mine sentiment as evidenced by this article. During the last war the Lithuanians joined first with the Soviet in their aggression against Poland in 1939, and then when the Soviets occupied Lithuanian supported the Germans, actively participating in Holocaust against the Jews and Poles alike.  Vilnius was taken from Poland by the Yalta Conference (thanks Mr, Roosevelt) Note that Vilnius was the 6th largest Polish city (3rd was Lviv) in Poland in 1939, nowadays is a capital of Lithuanian-EU. Nowadays Belarus occupies most of the Grand Duchy of Lithuania's territory, and also has a very large Polish minority, sharing with us common history and culture. Ad rem, I do like this Adam Mickiewicz's poem about these ancient, pagan 'bohaterowie' (baghatur), valiant warriors or knights, who set out  from their forests in search of glory, plunder and captives. It is set during the historical period of the Grand Duchy of Lithuanian expansion (towards the Ruthenian principalities of the former Kievan Rus), when Masovian Duchy and Polish Kingdom suffered yearly 'razzias' and rapine inflicted on us by these pagan Lithuanians. Famously fatefull marriage of King of Polish Kingdom (rex) Saint Jadwiga and grand prince Jogailla (known since then by his Christian name as Władysław Jagiełło) ended these border conflicts... until 1919 or so. But that is another story. Nota bene, our Polish word 'budrys' is a teasing synonym for a Samogitian or Lithuanian . THE THREE BROTHERS BUDRYS Doughty Budrys the old, Lithuanian bold, He has summoned his lusty sons three. "Your chargers stand idle, now saddle and bridle And out with your broadswords," quoth he. "For with trumpets' loud braying in Wilno they're saying That our armies set forth to three goals; Gallant Olgierd[1] takes Russia and Kiejstut[2] takes Prussia And Skirgiell[3] - our neighbours the Poles, "Stout of heart and of hand, go, fight for your land With the gods of your fathers to guide you; Though I mount not this year, yet my rede ye shall hear: Ye are three and three roads ye shall ride you. "By Lake Ilmen's broad shores where fair Novgorod lowers One shall follow 'neath Olgierd's device: There are sables' black tails there are silvery veils, There are coins shining brightly like ice, "With Kiejstut's hordes ample the next son shall trample That dog's breed, the Knights of the Cross; There he amber thick-strown, vestments diamond-sown, And brocades al a marvellous gloss, "In the barren, stripped land beyond Niemen's wide strand Where goes Skirgiell, the third son shall ride; Only buckler and sword will he get as reward, But from there he shall bring him his bride. "For 'tis Poland the world over that's the land lor a lover: All the maids are like kittens at play; Faces whiter than milk, lashes soft as black silk, And their eyes - like the star-shine are they! Fifty years are now sped and my bride is long dead, The bright Pole I brought home from a raid: And yet still when I stand and gaze out toward that land, I remember the face of that maid." So he ends and they turn, he has blessed them their journey: They've armed them, they've mounted and fled: Fall and winter both pass, never word comes, alas, And old Budrys had thought his sons dead. Through the high-piling drift comes a youth riding swift, 'Neath his mantle rich booty doth hide: "Ah, a Novgorod kettle full of silver-bright metal!" - "Nay, my father, a Polish bride!" Through the high-piling drift comes a youth riding swill, 'Neath his mantle rich booty doth hide: "Ah, amber, my son, in the German land won'" - "Nay, my father, a Polish bride!" Through the high-piling drift rides the third. Ah, his gift, 'Tis the pride of the west and the east! But while yet it is hidden, old Budrys has bidden His guests to the third wedding feast.  These are the Belarusian and Russian translations [1] [2] [3] Ps although the painting by Victor Vasnetsov above purports to show three Russian warrior heroes or bogatyrs or vityaz, it nicely fits the image I always had for these horsemen. Watercolor by Juliusz Kossak showing a budrys with his captive.

bloody Canicula

Salve,
Ancient Romans called the period from June 22 to August 23 a 'canicula' (Polish - Kanikuła ) when the sun is in the Canis Major ('Big Dog') Constellation and the Dog Star or Sirius shines brightly.
Our present 'dog days' season closing today has been bloody. It perhaps opened with a killling of a lion by an American dentist in the great socialist state of Zimbabwe, and this quite controversial episode of rich folks' trophy killing  was followed by a worldwide great outpouring of emotions about hunting, trophy hunting etc, even causing the US federal authorities to investigate the hunter himself. I found a nice commentary on this truly sad event (I am not sure who owns the copyright  to this image).

According to the reports from the Near East conflicts, the occupiers of Palmyra questioned, tortured and executed one of the most revered archaeologists of the city of Zenobia and Syria,  82-years old dr Khaled Asaad, gentleman and scholar, was beheaded by ISIS - article from Reuters.
 But we can preserve in our collective memory the following image of this fine Syrian gentleman

Dr Assad worked, amongst many international archaeologists working in pre-civil war Syria, with the eminent Polish scientist prof. Kazimierz Michałowski who started excavating in Palmyra in 1934, and prof. Michał Gawlikowski et al.; while the ancient Palmyra was one of the  sites where Polish archaeological teams had worked for years until 2009 eg the Poles and Syrians discovered a ruin of the Christian church from the VI century in the ancient Palmyra in 2009.

Amongst many artefacts, Polish archaeologists discovered this amazing mosaic in Palmyra

On this site you can see the photo of dr Asaad's mutilated body - treatment quite similar to what the Soviet Communists, Hitler's Germans and UPA-Ukrainians did to their victims during the 1917-40s.

The same group that rules now over Palmyra and much of western Iraq and eastern Syria desecrated and destroyed the ancient, more than 1500 years old, monastery of St. Elian (St. Julian of Emesa) near Homs (ancient Emesa) two days ago. In fact, the world of the most ancient branches of Christianity is being erased and  eradicated in that part of the world. The Turks who destroyed the Turkish Armenians a 100 years ago at least left the Armenian churches and entire medieval cities in the eastern Anatolia etc. In rebel occupied parts of Syria and Iraq their Christians are massacred and ethnically cleansed while their ancient shrines and places of worship are being demolished.

European southern states seem to have been experiencing onslaught of migrants and refugees from Africa and Asia, and the eastern  Greek Islands of Kos and Lesbos have been in the forefront of the media, but also the French port of Calais and Italian south, as well as the former Yugoslav republic of Macedonia etc. Judging from the numbers of the arrivals this is an unprecedented movement of peoples, similar to the period of 1945-49, when millions of  the Central and Eastern Europeans were forced to relocate in the post-Yalta European order.  However, the new Asian and African 'migrants' are foreign to Europe, but they do come from the countries and cultures that used to be European colonies etc. This time the people moving and coming are not unlike the folks that were flooding the Western and Eastern Roman Empires during the late IV through VI century AD (the later period had to do with the migration of the Longobards into Italy and Slavs into the Balkans). Time will only tell how far this new ''Völkerwanderung'' will have gone within this EU quasi-federal state, ruled by professional politicians, ravaged by consumerism and gender socialism ideology, and causing the re-emergence of ultra-nationalist parties.

Happily, three Americans prevented the massacre-in-progress on the the Paris-Amsterdam train near Arras, France and in my opinion they do merit a Legion of Honour each - :)

Also, if you read articles from Academy.org, and you should if you visit my blog, ''Rivers of Blood'' by Thomas Madden is a great and well-reasoned take on the issue of the massacre of the Saracen defenders of Jerusalem AD 1099,  the famous passage - " in the Temple and porch of Solomon men rode in blood up to their knees and bridle reins " written by Raymond D'Aguilers and repeated by other chroniclers etc.

Two great images of XII century knights from John Hewitt's ' Ancient Armour and Weapons in Europe' via Project Gutenberg.

ps
Photos from the late dr Assad's Facebook page. Pacem aeternam!

How 'accurate' is historical fiction?

Salve,
today we will have a geust - a British writer Ian Ross, autor of 2 historical novels - see Ian's Amazon page.

Subejct matter is straighforward, or is it? I read  three writers'  novels mentioned in the essay Alfred Duggan, Rosemary Sutcliff, Wallace Breem, and I especially enjoyed Alfred Duggan's historical fiction. I have not read George Shipway, got to fix this omission (wiki claims he wrote about cavalry combat in detail,  - :) )

Ad rem:


How 'accurate' is historical fiction?
Novelists who write about the past are often asked about the importance of historical accuracy in their work. This is perhaps a strange question; history, after all, is not an exact science. The past no longer exists, so how could we measure the accuracy of our view of it? Instead, history is a method of attempting to understand the fragments left to us of the past, a set of tools and parameters for interpretation and speculation.
But, of course, this isn’t really want the question is about. ‘Accuracy’ (for want of a better word) in historical fiction is all about accordance with the sources, paying attention to details and not veering off into fantasy. It is about the construction of a plausible view of the past that fits with what we know and does not contain jarring anachronisms.
Put like this, the question is much easier to answer, for me at least: ‘accuracy’ is extremely important. One of the most fascinating aspects of historical fiction is the constant collision and interplay between the novelistic imagination and the raw matter of the past. Individual stories take root from the greater story of past events, and are constantly fed by it. Beyond the story itself, the structure that will get the characters from prologue to dénouement and hopefully carry the readers along with it, there is the accumulation of supporting details.
Historical research provides the furniture of my character’s world, the clothes they wear and the food they eat. It provides the thoughts in their heads. It is a liberation, not a chore. The more I know of the period I’m writing about, the more comfortable and confident I feel about imagining the bits I don’t know. And, of course, it’s those gulfs of the unknown, and the bridges we build to cross them, that makes the exercise so rewarding.
But can we take ‘historical accuracy’ too far? In this age of the internet, the raw matter of history is available to all, the sources and the speculations about any era easily accessible. So should novelists spend less time worrying about ‘accuracy’, and more on telling a unique and engaging story?
Writers of a previous generation were certainly less concerned about historical rivet-counting. Rosemary Sutcliff’s Roman novels are powerfully evocative works of imagination, but at times could have historical purists wincing. Wallace Breem’s novelEagle in the Snow concerns the fall of the Rhine frontier in the 5th century, but his Roman army seems largely transplanted from the days of Hadrian. Both Alfred Duggan and George Shipway wrote novels of the Roman past which have stood the test of time, although by the standards of modern scholarship they may default on the details.
Breem’s portrayal of the barbarian hordes menacing the Roman frontier, however, may have been inspired by own experiences with the North West Frontier Force in British India. Shipway’s painstaking narration of Suetonius Paulinus’s army on the march through Britain on the eve of Boudica’s revolt perhaps draws on his time as a cavalry commander and staff officer, again in India, in the 1930s. And Alfred Duggan’s service in the Norwegian campaign during World War II doubtless fed into his descriptions of military life in a another era.
All of these writers brought to their work a sense of authenticity: the grit and sweat and tedium of army life, the reality of combat, the sense of adventure in strange and distant lands in a time before television, the jet engine and the internet shrunk the world.
It is this sense of authenticity, I believe, that people are looking to find when they ask about ‘historical accuracy’. Not the sterile checking of facts, but the sensation of a real world, complete in all its details. Whether we achieve this by personal experience, imaginative empathy or a painstaking immersion in the minutiae of history, it should be the desired end of all our research.
Authenticity will always trump ‘historical accuracy’. Because history is changing all the time.

Ian's page is here, where this article was published as well - originally it was published here. But pay attention to Ian's two articles on the Roman Army of Diocletian and Constantine - part 1, part 2 - written by Ian.
ps
I have got Ian's two novels -  - Kindle prices are so good, and I am reading the first novel 'War at the Edge of the World.'
ps'
images from wiki Commons - Musée de l'Arles antique Arles, France, some late Roman art (IV century AD),already Christian subejct matters eg Red Sea parting in the top photo. And my favorite hunting scenes, with a 'varaz' (dzik) or wild boar hunting.
Oh, there is a French comics series titled Arelate (Arles), taking part in the Roman civitas of Arles.

Saint Martin from Colmar

Salve,
today we will travel back to the European Medieval equestrian imagery, this time from the Gothic period of the Medieval art.  Namely, the Saint Martin de Tours Collegiate Roman Catholic church at Colmar, Alsace region of France, has some amazing art that has survived the upheavals of history,  including the barbarian period of the French Revolution and destruction caused by those son of liberty and progress... It used to be the home of this amazing Northern Gothic painting by the Colmar native, Martin Schongauer, called Madonna in the Rose Garden - a bit more here. But now it can be viewed at the Dominican Church .
The western fasade (face of the building) of this Gothic church has a portal, with several lovely horses carved inside the tympanum (the nativity scene, showing the Magi paying homage to Christ etc) and a gable with a mounted figure of Saint Martin de Tours sharing his coat with a beggar.

Firstly, our warrior Saint Martin from the gable. The spirited horse appears to be a riding horse or a palfrey and perhaps a gaited horse (his legs  somewhat indicate this). It is unclear if his bridle has a snaffle bit or a curb-bit, while the breastplate-crouper arrangement is typical for the period (we get some detail as to their attachment to the saddle tree). The rider is using a relaxed, deep seat, with his legs somewhat flexed but extended (sort of a Dom Duarte's variation) and firm in wide-base stirrups. No spur is visible.

The Unterlinden Dominican Convent Museum (famous for the Isenheim Altarpiece)  houses a damaged statue of Saint Martin, sculpted circa AD 1300.

The horses from the tympanum

Interestingly, all three mounts of the Magi have bridles with snaffle bit, while the saddles are typical high arches affairs, with only the breastplate visible, but we get a nice view of a stirrup, and the saddle-skirts as well as the double girth arrangement. Horses have a look of a palfreys and thus are noble riding horses, but not the dextrarius or war horse appearance.
I was there recently, but my own pictures are not adequate so I am using Wiki Commons collections, eg (1)- for which I am grateful.
enjoy
ps
by accident I stumbled upon this unusual or rather bizzare Medieval art artifact - Judensau, prevalent in the Holy Roman Empire and adjacent countries,  that also can be found at Colmar's Saint Martin church - a photo here.

O Powstaniu Warszawskim - Jozef Mackiewicz

Salve,
mamy kolejna rocznice Powstania Warszawskie AD 1944 ....
Przypomnę wiec artykuł mocarza polskiej publicystki Józefa Mackiewicza z 1947 roku :



„Nasze publicystyczno-literackie pamiętnikarstwo wojenne ma w sobie coś z opowieści Gogola „Wij”. Krąg zarysowany kredą święconą, poza który sami sobie nie pozwalamy wykroczyć. Stąd deptanie na miejscu w otoczeniu licznych „tabu”, zamykających umowne horyzonty. W takim kręgu obraca się m.in. temat powstania warszawskiego, który wciąż nie schodzi ze szpalt i prawdopodobnie przez długi czas nie zejdzie. Żadne jednak z ujęć tego tematu nie będzie całkowite, dopóki nie będzie wolno mówić o pewnych sprawach. Tymczasem wszechstronna ocena ostatniej bitwy o Warszawę jako o stolicę suwerennej Polski musi wyjść z założenia właśnie tej suwerenności, tzn. uznania, że najeźdźca sowiecki (jeżeli nawet przyjmiemy, że nie był gorszy) był równy najeźdźcy niemieckiemu. Od czasu do czasu wyrwie się to komuś, ale zazwyczaj odskakuje się od tego prostego stwierdzenia w pląsach i ukłonach, a koniec końców, Bogiem a prawdą, nikt nie dał dokładnej definicji: czy Sowiety są naszym wrogiem, czy wrogiem nie są? Są najeźdźcą, czy nie? Odebrały nam niepodległość, czy nie odebrały? Czy „Kraj” to jest „Polska”, czy tylko obca okupacja? Czy panowie  Mikołajczyk-Bierut-Osóbka-Cyrankiewicz to quislingi, czy też jakieś pośrednie zjawisko: mieszanina „dobrej woli” z agentem NKWD, według fantastycznej recepty rosyjskiego kawału: „smies popa s wiełosipiedom”?
Sytuację tę zrodził sofizmatyczny termin „sojusznik naszych sojuszników”, nadany Związkowi Sowieckiemu jeszcze w r. 1943. Ta nieszczera i dziwaczna definicja mści się na nas do dziś.
Jeżeli natomiast wyjdziemy z założeń prostych, jasnych, ogólnie zrozumiałych i za „dobrych przedwojennych czasów” powszechnie przyjętych, określających mianem wroga każdego, kto najeżdża naszą ojczyznę, to i na powstanie warszawskie będziemy mogli popatrzeć obydwoma oczami, a nie, jak dotychczas, przymrużając jedno dyskretnie.
Na tej fatalnej sytuacji r. 1944 trudno zrozumieć, dlaczego ogół Polaków potępia akcję, której najoczywistszym celem było restytuowanie suwerennej stolicy z suwerennymi władzami i suwerennym wojskiem, wtedy, gdy rzecz ta była łatwa do zrobienia? Jeden wróg odchodził, drugi nadchodził. Pomiędzy tych dwóch wrogów wstawić niepodległy skrawek, ba, centrum Polski! Co w tym było głupiego albo zbrodniczego? Oczywiście, że nic, gdyby sprawę można było jasno postawić. Złożyło się jednak tak, że jeden z wrogów nie tylko odchodził, ale dogorywał. Natomiast tym drugim, który nadchodził, były Sowiety. A zatem ostrze akcji samo przez się skierowane by być musiało przeciwko nim. „Skandal!” „To by nas kompromitowało w oczach demokracji!”… Umówiono się zatem, żeby powstanie przedstawić w innym świetle, i w ten sposób spaczono jego sens od początku do naszych dni.
A jak położenie wyglądało naprawdę?
Odwrót armii niemieckiej był w pełnym toku. W ostatnich dniach lipca osiągał swój punkt szczytowy, a wraz z nim nieuchronny bałagan. O żadnej mobilizacji mężczyzn pod pretekstem robienia fortyfikacji nie było mowy. Głośniki radiowe nadały surowy rozkaz, aby „wszyscy zdolni od lat 16 itd.” zgłosili się z łopatami na wyznaczonym szeregu punktów zbornych, skąd ludzi zabiorą ciężarówki. Byli przekonani, że nie zjawi się nikt. Tymczasem tu i ówdzie poprzychodziło po kilkadziesiąt osób. Sam widziałem, jak na wyznaczonym m.in. pl. Narutowicza zebrało się ok. 70 (!) ludzi z łopatami, którzy daremnie czekali na przyjazd samochodów. Jednego z takich naiwnych spotkałem jeszcze o 11.30 na ulicy Filtrowej, gdy wracał z łopatą zniechęcony i zawiedziony (obiecano przecie wyżywienie i zapłatę).
W piątek i sobotę okna pobrzękiwały od dalekiej kanonady. Radio Londyn nadało wiadomość, że marszałek Rokossowski przeniósł swą kwaterę w orbitę widoczności Warszawy, i że stamtąd spogląda gołym okiem na stolicę Polski. 30 lipca al. Jerozolimskimi wycofywały się ostatnie tabory niemieckie, a później zaczęły iść czołgi za Wisłę. Na ulicach wisiały nie zrywane obwieszczenia delegatury podziemnej. Żałuję, że nie miałem aparatu, gdyż sfotografowałbym następujący dokument historyczny. Na rogu Brackiej i Widok, wokół obwieszczenia Delegatury Rządu, naklejonego na słupie, zebrał się tłum ludzi. W tłumie tym stało czterech „granatowych” policjantów i dwóch żołnierzy Wehrmachtu. Była 10 rano. Żołnierze ci pytali o drogę, a zwabieni zbiegowiskiem, zainteresowali się, co plakat zawiera, i odeszli następnie obojętnie. O 11 byłem na Pradze. Niemcy palili dworce i składy, jak się normalnie pali przed oddaniem terenu w ręce wroga. Powracając, na moście Kierbedzia zauważyłem, że jakiś spotniały kolejarz krzyknął do samochodu, którym jechali z Pragi (widocznie z frontu) kurzem okryci żołnierze:
– Wie weit?!
Żołnierz, pokazując dwa razy po dziesięć palców, odkrzyknął:
– Zwanzig Kilometer!
31 lipca z jednego tylko Dworca Zachodniego usuwano resztki wagonów. Nie było już ani porządku, ani kontroli. Każdy, kto chciał, mógł siadać i jechać bez żadnej przepustki. W takich warunkach powstanie, które wybuchło dopiero 1 sierpnia po południu, mogło liczyć na zupełny sukces i minimalne straty, co najwyżej w potyczkach z cofającymi się strażami tylnymi. Formalnie, przed świtem, Warszawa wyzwolona by była przez wojska polskie, a wkraczającego nowego najeźdźcę powitałyby suwerenny sztandar, zatknięty w suwerennej, wolnej stolicy. Otóż tego bolszewicy chcieli uniknąć za wszelką cenę.
Czy można się było spodziewać takiego ich stanowiska?
Do pewnego stopnia tak. Na czym więc polegał błąd w rachunku powstańców, który doprowadził do straszliwej katastrofy Warszawy?
Nie wiem, czy w ogóle można tu mówić o błędzie w rachunku logicznym. Bo jeżeli można było się spodziewać, że takie stanowisko zajmą Sowiety, niepodobieństwem było przewidzieć bezmiar zaślepionej, zaciętej tępoty Hitlera. Nawet po wszystkich doświadczeniach okupacji, nawet po zetknięciu się z tymi szaleństwami maniaka, który zatracił wszelkie poczucie rzeczywistości, nawet po tym całym krwawym tańcu epileptycznej polityki na ziemiach naszych i nie naszych.
Jakkolwiek sytuacja Niemiec była już wtedy beznadziejna, to choćby dlatego, że czepiały się one rozpaczliwie każdej pozostałej jeszcze możliwości, powinny się były uchwycić oburącz okoliczności, że na drodze marszu Armii Czerwonej stawała suwerenna Polska, nie uznawana i znienawidzona przez Sowiety. Że powstała możliwość nowych incydentów i powikłań w obozie sojuszniczym. W każdym razie z punktu interesu niemieckiego nic nie przemawiało za utrzymaniem ogniska powstania na tyłach swego frontu, a wszystko za pozostawieniem go oko w oko z Armią Czerwoną. Nawet gdyby z tego zetknięcia nie miało być chleba… Manewr Rokossowskiego był tak przejrzysty co do swego celu, iż nie mogli go nie spostrzec Niemcy. Rzecz była oczywista, nie podlegająca dyskusji.
Znam osobiście ludzi o głośnych i patriotycznych nazwiskach, którzy próbowali pośredniczyć w sprawie pozostawienia przez władze niemieckie zbytecznej broni. Pośrednictwo to zostało odrzucone, zarówno przez stronę niemiecką, jak polską. Z jednej strony emocjonalna zaciekłość przeważała nad interesem politycznym, z drugiej obawa przed cieniem nawet „współpracy” przeważała nad obawą i troską o dobro ojczyzny.
Krew, zalewająca oczy Hitlera, pomieszała mu resztę rozsądku. Wiadomo już dziś, że Warszawa to była jego osobista sprawa, jego „Angelegenheit”. W ten sposób, najmniej oczekiwany i nieprawdopodobny, podobnie jak w r. 1939, odnowił się antypolski pakt sowiecko-niemiecki, nie pisany wprawdzie i nie podpisany, ale niemniej namacalny, a bardziej krwawy. Hitler nazwał zupełnie słusznie powstanie „drugim Katyniem”. Gdyż podobnie jak pierwszy, doszedł do skutku wyłącznie w interesach sowieckich, z tą tylko różnicą, że wykonany nie rękami enkawudzistów, ale Niemców. Był to ich strony obłęd dosłowny i, doprawdy, trudno jest winić kierowników powstania, że go nie przewidzieli.
Charakterystyczne jest to, że dotychczas nie została poddana poważniejszej analizie raptowna zmiana stanowiska niemieckiego przy końcu powstania. A przecież rzecz rzucała się w oczy. Skreśleni zostali przez cenzurę „die polnischen Banditen”; powstańcom przyznano prawa armii regularnej. Wiadomo również, że wymaszerowujące po kapitulacji oddziały Armii Krajowej witano orkiestrą, i że gen. Bora zaproszono na liczne rozmowy, podczas których wysłuchiwać miał nowych propozycji. Oczywiście zrobiono to wszystko niezgrabnie, za późno i wciąż z tym tępym uporem i brutalną „herrenvolkowością”, która charakteryzowała politykę hitlerowską, a która odzierała wszystkich ich sojuszników z postawy suwerennej godności i spychała do roli posłusznych rabów, w rodzaju bałtyckich i ukraińskich oddziałów SS. Z tego punktu widzenia nie jest ważne, czy gen. Bór podczas tych rozmów pił herbatę, jak chce prasa bolszewicka, czy jej nie pił. Propozycje niemieckie odrzucił kategorycznie – i słusznie: gdyż w tym położeniu nie przedstawiały one żadnej rzeczywistej korzyści dla Polski. Ale ta kardynalna wolta w stanowisku niemieckim potwierdza w całej rozciągłości fakt, że gdy minął atak prywatnego szału Hitlera, odsłonił się zarys innej drogi, po której mniej więcej potoczyć by się winny wypadki, gdyby Hitler podobnym atakom szału nie podlegał i był w stanie kalkulować. Niewątpliwie przebieg powstania wyglądałby wtedy inaczej.
Naturalnie słowo „gdyby” nie jest w rozważaniach nad wypadkami minionymi słowem popularnym. Nie znaczy to jednak, ażeby dla zdobycia popularności wyzbywać się rozsądku. Cała sprawa powstania zwekslowana jest dziś na jednotorową propagandę i przedstawiana w ten sposób, jakby chodziło o to, że garstka bezbronnych szaleńców rzuciła się w niepoczytalnym stanie podniecenia i patriotyzmu na opancerzonego kolosa i za straty, jakie wywołała skutkiem swej lekkomyślności, powinna ponieść odpowiedzialność. Tak wcale nie było.
Powstanie warszawskie spowodowało potworne straty materialne. Straty te są do powetowania. Nie do powetowania są straty w zabytkach, dziełach sztuki, pomnikach itd. Co się tyczy strat w ludziach, wyglądają one inaczej, niż to przedstawia powszechnie przyjęta wersja. Himmler, ażeby odstraszyć Polaków od prób nowej akcji zbrojnej, oświadczył, że liczba ofiar wynosi ćwierć miliona. Dla tych samych celów bolszewicy podtrzymali tę cyfrę. Z naszej strony próbowano ją nawet wyśrubować do – trzystu tysięcy! Jeden z najznakomitszych polskich statystów wojennych, który był w powstaniu (nie mogę wymienić nazwiska ze względu na jego obecny pobyt w kraju), utrzymywał, że straty Armii Krajowej łącznie z ludnością cywilną w żadnym wypadku nie przekraczają pięćdziesięciu tysięcy.
W świetle tego wszystkiego trudno mówić o „błędzie” gen. Bora, który dał do niego hasło. Zastrzeżenie mogłoby budzić raczej jego obecne stanowisko. Gen. Bór przebywał w Ameryce i kilku krajach Europy i wszędzie, gdzie mówił albo udzielał wywiadów podkreślał, jak to Polacy wspomagali Armię Czerwoną w akcji, a jej dowódców podejmowali w Polsce śniadaniami i bankietami. Trudno zaprzeczyć, że w tradycji przywykliśmy do innych zwyczajów, które zresztą utrzymywane są w większości krajów. Nie zwykło się wrogów podejmować śniadaniami, gdy wkraczają, by odebrać terytorium i niepodległość. Toteż wydaje się, że niejeden cudzoziemiec, mniej zorientowany w subtelnościach politycznych labiryntów Polski, może wyrazić zdziwienie w taki np. sposób: „Skoroście im tak pomagali w opanowaniu własnego kraju i podejmowali śniadaniami na powitanie, dlaczego się skarżycie, że u was pozostali?!”.

Józef Mackiewicz „Wiadomości” 1947 nr 20 (59).

Sheperd Paine - Maestro, pacem aeternam

Salve,
I just learned that il Gran Maestro of Military Miniature Modeling  Sheperd Paine passed away yesterday, August 1, 2015.
Mr. Paine was a great artist and innovator in the field of model miniature art, especially in the Box Dioramas
I have several books by Mr. Paine - also there is this  fine biography about the artist  - a review here -  and loved to read his advice and exchanges on planetfigure.
I personally met Mr. Paine during the World Expo Boston 2005, and I was so and still am proud of having had the chance of meeting this giant of art of miniatures.
Jim DeRogatis eulogy here
Pacem Aeternam, maestro Paine
ps
Mr. De Rogatis writes:

'In that spirit and per his[Sheperd Paine]  wishes, the MMSI has established the Shep Paine Education Fund, which is accepting tax-deductible donations in his honor to continue his invaluable work as an educator and proselytizer for the art of miniatures via classes, seminars, and other projects. Contributions to this dedicated fund can be made via PayPal at MMSIChicagoShow@gmail.com or by mail to The Shep Paine Education Fund care of MMSI Treasurer Tom Surlak, 3136 Secretariat Dr., Aurora, IL 60602.'